Wanneer je je computer inschakelt, is het eerste stukje software dat laadt de BIOS. Nog voor je pc zelfs maar onderzoekt of er een besturingssysteem geïnstalleerd is en zoja, hetwelke, doet de BIOS-firmware z’n ding. BIOS staat voor Basic Input/Output System. De firmware staat niet geïnstalleerd op een harde schijf of SSD, maar op een chip die verwerkt zit in je moederbord. De software kijkt bij het opstarten naar de hardware-configuratie en onderzoekt of er een opslagmedium aanwezig is, hoeveel RAM je hebt geïnstalleerd, of je een scherm hebt aangesloten en hoeveel HDD’s of SSD’s in je systeem zitten. Pas wanneer je computer zich herinnert hoe hij in elkaar zit, geeft de Bios de controle over het opstarten aan een opslagmedium. Daar staan dan de nodige bestanden op om het opstartproces voort te zetten en een besturingssysteem zoals Windows of Linux in te laden.
BIOS vs UEFI
Vandaag maken de meeste computers gebruik van een opvolger van de klassieke BIOS: UEFI. Die afkorting staat voor Unified Extensible Firmware Interface en doet net hetzelfde als een klassieke BIOS. UEFI is als moderne standaard echter geavanceerder en kan overweg met opstartschijven van groter dan twee terabyte. UEFI ondersteunt verder Secure Boot, een systeem waarbij het opstartproces beveiligd wordt en gevaarlijke malware zoals rootkits geen kans krijgen om je computer over te nemen nog voor Windows is opgestart. Hoewel UEFI technisch gezien de opvolger is van BIOS, worden beide termen vaak door elkaar gebruikt.
Omdat de BIOS de eerste software is op iedere computer die opstart, is het ook de plaats waar je belangrijke instellingen kan aanpassen. Hier vind je de mogelijkheid om aan te geven of je computer rechtstreeks van je systeemschijf moet opstarten of eerst op zoek moet gaan naar een usb-stick met opstartsoftware. Je ontdekt er tevens de instellingen voor virtualisatie. Die moet je activeren om met een programma als VirtualBox een virtuele computer te genereren om een testversie van Windows of Linux te draaien. Bij compatibele (gaming)-computers krijg je via de Bios toegang tot overklok-instellingen. Dat zijn geavanceerde instellingen waarmee je het voltage en de klokfrequentie van je processor kan aanpassen.
Gevaarlijke plaats
De BIOS-omgeving is een plaats vol krachtige functies en net daarom is ze gevaarlijk voor de onervaren gebruiker. Wie een verkeerde instelling activeert kan ervoor zorgen dat zijn systeem niet meer opstart tot alles in de BIOS terug op zijn plaats staat. Overklokken zonder kennis van zake is helemaal gevaarlijk: aangezien je met de fysieke voltages voor de processor speelt, kan je de hardware van de computer onherstelbaar beschadigen.
Waarom in de BIOS?
De meest voorkomende reden om de BIOS te bezoeken is het aanpassen van de opstartvolgorde. Dat is van belang wanneer je software via een usb-stick wilt inladen. Denk aan een testversie van een licht besturingssysteem zoals Remix OS, een Windows-installatieschijfje of een usb-stick voor herstel zoals die van Veeam Endpoint Backup waarmee je een back-up van je hele systeem kan terugplaatsen. Tot slot moet je in de BIOS zijn om de firmware te updaten. Dat hoef je niet zo vaak te doen, maar kan zeker bij nieuwe hardware eventuele problemen verhelpen.
Door de voordeur
Een eerste uitdaging voor wie aan de slag wil gaan met z’n BIOS is er in geraken. De BIOS start op voor Windows en maakt geen onderdeel uit van het besturingssysteem, wat wil zeggen dat je er niet zomaar vanuit Windows in kan raken. In de regel vertel je je pc om de BIOS-omgeving te laden door tijdens het opstarten een bepaalde toets in te drukken. Door die toets ingedrukt te houden van zodra je de pc aanzet, en dus voor het Windows-logo verschijnt, weet de computer wat hij moet doen. Soms volstaat het niet om de toets ingedrukt te houden, en moet je er enkele keren na elkaar snel op drukken.
Op veel systemen krijg je voordat het besturingssysteem laadt een korte tekst te zien waar op staat welke toets je moet indrukken. Zoek naar een zinnetje als Press <DEL> to enter setup of Hold <F10> to access BIOS. De meest gebruikte toetsen zijn F10, F12, F1, F2, DEL en ESC. Verschijnt er geen tekst, dan kan je één van bovenstaande toetsen uitproberen. Anders zal je te rade moeten gaan in de handleiding van je computer of op het internet. Een snelle (Engelstalige) zoekopdracht met de naam van je computer gevolgd door Enter Bios geeft je meestal snel resultaat. Zoeken in het Engels is hier de beste optie, omdat je zo in een grotere vijver van mogelijke resultaten vist.
Hoofdscherm
Heb je ontdekt hoe je voorbij de voordeur raakt, dan laadt het hoofdscherm van je BIOS. Hoe een BIOS eruitziet, verschilt van merk tot merk en zelfs type tot type computer. Het principe is telkens hetzelfde, maar de stijl, opdeling van de menu’s en zelfs de namen voor bepaalde functies zijn niet altijd identiek. Sommige UEFI-BIOSsen hebben een grafische schil en ondersteunen muis- en toetsenbord maar het merendeel bestaat uit tekstmenu’s waar je enkel met je toetsenbord kan door navigeren. Een BIOS-omgeving staat doorgaans in het Engels ingesteld, zonder ondersteuning voor andere talen.
Fabrieksinstellingen
Voor je echt aan de slag gaat in de BIOS en instellingen verandert, ga je best even op zoek naar de optie om de fabrieksinstellingen te herstellen. Zo heb je altijd een weg terug wanneer iets niet blijkt te lopen zoals je had verwacht en je niet meer precies weet wat je verkeerd hebt gedaan. De optie om naar fabrieksinstellingen terug te gaan staat meestal in het hoofdmenu. Bij oudere en klassieke BIOS-versies zie je links bovenaan een sneltoets om wijzigingen ongedaan te maken. F9 is hier een populaire keuze. In de BIOS die ik er voor dit stuk heb bijgenomen heet de functie Apply Factory Defaults and Exit, en staat ze onder het MAIN-tabblad van het dashboard.
Dit artikel bestaat uit twee delen. Volgende week publiceren we het tweede deel van dit dossier.
