Of het nu gaat om hoogstaande literatuur, een artikel uit Clickx of een rapport dat je voor werk of studie moet doornemen, lezen is een tijdrovende bezigheid. Wil je de files draaglijker maken of geen tijd verliezen terwijl je een tekst doorneemt, dan kan je teksten omzetten in een audioboek dankzij Balabolka. Dat is trouwens Russisch voor 'kletskous'.
STAP 1 / Downloaden en installeren
Om Balabolka te kunnen gebruiken, moet je eerst een Nederlandse stem installeren. Die vind je op de www.cross-plus-a.com/balabolka.htm. Scroll omlaag naar het hoofdstuk SAPI 4, klik op de TruVoice-engine Dutch en download het bestand. Klik in het kadertje eronder ook even op de oranje link Speech Api. Vervolgens scroll je terug naar boven en klik je op Download Balabolka. Zodra het programma binnen is, dubbelklik je op het spraakbestand lhttsdun.exe en op spchapi.exe. Dan pak je balabolka.zip uit en start je het uitgepakte setup.exe. Na de installatie start Balabolka automatisch op.
STAP 2 / Stem kiezen
Balabolka toont drie tabs: SAPI 4, SAPI 5 en Microsoft Speech Platform. SAPI 5 zijn computerstemmen die natuurlijker klinken dan de oude SAPI 4-versies, maar die kosten wel geld. Als stem zie je “Microsoft Anna – English (United States)”. Bestaan er dan geen SAPI 5 stemmen in het Nederlands? Jawel hoor, je vindt bijvoorbeeld in menig navigatieapparaat de Nederlandse stem Claire, maar die krijg je helaas niet bij je Nederlandse Windows. Wij moeten het daarom doen met de kwalitatief mindere (maar wel gratis) SAPI 4-stem Hans die je bij stap 1 hebt geïnstalleerd.
Klik op het SAPI 4-tabblad en kopieer een stuk tekst, bijvoorbeeld van internet. Plak de tekst in Balabolka, zet de cursor vooraan en klik op het afspeelicoon. Hoor aan, daar begint Hans met voorlezen! Wil je snel iets voorlezen van bijvoorbeeld een webpagina zonder die in Balabolka te moeten plakken, dan kan je ook de tekst markeren, die naar het klembord kopiëren en in Balabolka kiezen voor Spraak, Lees Klembord Hardop (F9).
STAP 3 / Aanpassen
Elke TTS-stem (Text-to-speech) heeft bepaalde standaardinstellingen als het gaat om snelheid en toonhoogte. Die kan je tijdens het luisteren naar smaak aanpassen. Zet de cursor weer vooraan en laat Hans opnieuw zijn verhaal doen. Intussen sleep je de schuif bij Snelheid naar 140 en die bij Toonhoogte naar 90. Dat klinkt al wat vlotter – al blijft het natuurlijk een robot vergeleken met SAPI 5-stemmen.
STAP 4 / SAPI 5-stemmen
Om SAPI 5 te horen, surf je naar http://en.wikipedia.org/wiki/Text_to_speech. Daar kopieer je enkele alinea’s Engelse tekst. Plak het in Balabolka en schakel naar het SAPI 5-tabblad. Speel nu de Engelse tekst af en pas desgewenst snelheid en toonhoogte aan. Zoals je hoort, bevat deze stem veel meer intonatie – al is het nog lang geen menselijke stem. Is het dan geen goed idee om de mooiere stem van Anna op de Nederlandse tekst los te laten? Ehm, nee… probeer maar eens.
STAP 5 / Boeken openen
Naast korte stukjes tekst van het klembord kan je Balabolka ook gebruiken om hele boeken voor te lezen. Het programma leest een groot aantal documentformaten, waaronder txt, mobi, chm, djvu, doc, epub, lit, odt, pdf, rtf en archieven in zip- of rar-formaat. Ik download als test een gratis roman in epub-formaat op www.biblioo.nl/ebook-luisterboek/mede-namens-mijn-vrouw/2202. Vervolgens open ik het bestand in Balabolka. De tekst verschijnt vervolgens in het tekstvenster. Let op: als bij een pdf- of djvu-bestand géén tekst verschijnt, ligt dat niet aan Balabolka, maar aan het feit dat het bestand uit (gescande) afbeeldingen bestaat.
STAP 6 / Boeken omzetten
Zittend achter de pc en met het tabblad SAPI 4 geselecteerd kan je het boek nu op de gebruikelijke manier laten voorlezen door op het afspeelpictogram te klikken. Het voordeel van deze methode is dat je makkelijk stukken over kan slaan en tijdens het luisteren snelheid en toonhoogte kan aanpassen. Nadeel is dat je daar bijvoorbeeld in de auto weinig mee kan. Balabolka kan echter ook gesproken tekst opslaan als audiobestand.
De meeste teksten beginnen met allerlei ballast zoals uitgeversinformatie, ISBN-nummer, enzovoort. Om dit alles over te slaan, markeer je dit deel van de tekst en druk je op Delete. Daarna zorg je dat Snelheid en Toonhoogte op je favoriete instelling staan. Vervolgens kies je Bestand, Bewaar Audiobestand. Geef als bestandsnaam de titel van het boek, klik op Opslaan en dan maar wachten … in mijn geval ruim een uur en een kwartier. Dan meldt Balabolka dat het audiobestand klaar is. Het programma heeft een gecomprimeerd wav-bestand gemaakt van zo’n 735 MB. Speel ik dit af met mijn mediaspeler, dan zie ik dat het voorlezen ruim negen uur zal duren.
STAP 7 / Alternatieve stem
Als je echt niet kan leven met de vlakke stem van Hans, dan is er nog een alternatief. Balabolka kan namelijk ook teksten laten voorlezen door de TTS-stem van Google Translate die ik voor de gelegheid maar even Astrid noem. Markeer de vijf zinnetjes aan het begin van de roman die beginnen met “Ik zweer…” en kopieer deze met Ctrl+C. In het menu kies je Gereedschap, Bewaar Audio Bestand (Google TTS). Plak de tekst met Ctrl+V. Klik nu op Blader en geef een bestandsnaam en locatie op. Dan klik je tweemaal op Opslaan waarna de gesproken tekst van Google wordt gedownload. Ook dit is een (zeer) tijdrovend karwei. Het is misschien geen gek idee om boeken bijvoorbeeld per hoofdstuk te laten inspreken.
STAP 8 / Stemmen aanpassen
Op de site van Balabolka kan je ook andere SAPI 4-stemmen downloaden zoals Frans, Duits of Spaans. Die gebruik je op de zelfde manier als de Nederlandse stem. Wie meer controle wil over uitspraak, kan allerlei zogeheten ‘control tags’ aan teksten toevoegen waarbij voor SAPI 4 andere commando’s gelden dan voor SAPI 5. Wie nog een stap verder wil, kan zich storten op homografen, woorden die hetzelfde geschreven worden maar anders klinken, al naargelang de context.
