Iedereen die Linux heeft geïnstalleerd, weet dat het besturingssysteem in vele vormen en maten te vinden is. De knoop tussen Ubuntu, Arch of een van de vele andere Linux-distributies heb je waarschijnlijk lang geleden al doorgehakt. Toch zijn er aspecten aan het ene of andere besturingssysteem die je doen twijfelen: een handig startmenu, een dock onderaan het scherm of zelfs vensters die zichzelf rangschikken. Hiervan kan je echter gebruikmaken zonder je hele systeem om te vormen.
Desktop environments
De meeste Linux-distributies komen namelijk gebundeld met een zogenaamde ‘desktop environment’. Voor de modale computergebruiker is dat een welkome toevoeging: zonder die bureaubladomgeving ben je namelijk helemaal aangewezen op de terminal. Linux-versies zoals Arch en Ubuntu projecteren op zichzelf namelijk geen beeld – zonder de desktop environment krijg je dus geen beeld te zien. Om vensters een plek te geven op je bureaublad, is een zogenaamde ‘window manager’ nodig. Deze programma’s bestaan in verschillende vormen en hebben als enige functie om vensters een plek te geven op het bureaublad. Het bestaan van verschillende managers impliceert dat er verschillen bestaan tussen de programma’s – daarop komen we later terug. Belangrijk om te weten is dat élke versie van Linux een bepaalde window manager integreert. Niet elke distributie komt daarentegen met een volledige ‘desktop environment’. Deze programma’s zijn op zichzelf bundels waarin niet alleen een window manager zit, maar ook allerlei programma’s die je gebruikerservaring kunnen verbeteren. Zo worden bestandenverkenners, kalender-apps en andere GUI-applicaties dikwijls standaard geïnstalleerd als je distributie met een bureaubladomgeving werd gebundeld.
Stap 1: een keuze maken
Het aanbod aan desktop environments en window managers is bijzonder groot. Zo goed als elke distributie komt met een specifieke omgeving – af en toe zelfs aangepaste versies van bestaande bureaubladomgevingen. Dat enkel window managers gebundeld worden, is eerder uitzonderlijk, maar ook dat valt voor in de wijde wereld van Linux. Verschillende besturingssystemen, waaronder Manjaro, geven je zelfs een keuze als het over de gebruikersomgeving gaat. Op die manier hoef je zelf helemaal geen moeite te doen om de omgeving te tweaken naar de distributie die je gekozen hebt. Wanneer je een losstaande window manager installeert, zal je wat dieper in het systeem moeten duiken om alles goed afgestemd te krijgen. Om die reden bespreken we hier vooral de verschillende bureaubladomgevingen
Xfce
Xfce is een vrij ‘barebone’ desktop environment die probeert om niet teveel systeemgeheugen in beslag te nemen. Behalve het meest essentiële wordt er dan ook amper iets bij de software geleverd. Je krijgt een window manager om vensters te maken, een ‘desktop manager’ die de bureaubladachtergrond en -iconen voorziet, een sessiemanager die het in- en uitloggen verzorgt en een applicatie waarin je je instellingen kan aanpassen. Verder kan je instellen of je een dock wenst te zien onderaan het scherm of liever een taakbalk, zoals die in oudere versies van Windows voorkomt. Ook de statusbalk die bovenaan het scherm verschijnt, is naar wens aan te passen – of zelfs helemaal weg te halen.
KDE Plasma
Wie graag een wat meer uitgedoste computeromgeving heeft, met wat meer toeters en bellen, is bij Plasma aan het juiste adres. Voor wie van Windows komt, zal het startmenu ongetwijfeld vertrouwd aanvoelen. Ook de system tray en het notificatiecentrum van Plasma werken gewoon zoals je dat zou verwachten. Daarnaast heb je met Plasma de mogelijkheid om verschillende widgets aan je bureaublad te pinnen. Die widgets kan je, naast een boel andere extensies voor Plasma, downloaden uit de KDE Store. Verder weet Plasma zich te onderscheiden door KDE Connect: een programma dat voor integratie tussen je Linux-systeem en Android-smartphone zorgt.
GNOME
Een andere veelvoorkomende bureaubladomgeving is GNOME. GNOME is ondertussen aan zijn 43ste versie toe en ziet er intussen erg gelikt uit. Onderaan het bureaublad is een dock te zien, dat een beetje aan MacOS doet denken. Ook de app launcher en zelfs de statusbalk bovenaan het scherm doen ietwat Apple-achtig aan. GNOME probeert vooral uit te pakken met het feit dat alle elementen zorgvuldig op elkaar zijn afgestemd. Daarnaast is GNOME erg intuïtief, al moet je er zelf mee aan de slag om daarvan overtuigd te worden. GNOME is ook de meest gevorkte bureaubladomgeving. Dat wil zeggen dat er verschillende vertakkingen van bestaan. Enkele voorbeelden hiervan zijn COSMIC, dat standaard bij Pop_OS! geleverd wordt, Mate en Cinnamon. Deze ‘forks’ bestaan uit uitbreidingen op en aanpassingen aan (eerdere) versies van GNOME. Hun werking is dan ook grotendeels gelijkaardig aan die van GNOME, al kunnen bepaalde aspecten van de ervaring grondig verschillen. COSMIC, een fork door het ontwikkelingsteam achter Pop_OS! biedt bijvoorbeeld een GNOME-omgeving met een zogenaamde ‘tiling window manager’. Daarbij verdelen de venster zich automatisch over het scherm, zonder dat je ze zelf hoeft te positioneren.
LXDE en LXQt
LXDE en LXQt zijn bureaubladomgevingen die weinig impact zullen hebben op de prestaties van je systeem. Vooral wie een meer ‘oldschool’ ervaring verlangt van zijn Linux-installatie. Beide LX-omgevingen focussen zich dan ook vooral op retro machines. Om die reden worden de omgevingen vaak gecombineerd met Linux-distributies als Lubuntu. Dat lichtgewicht besturingssysteem werkt op computers met slechts 256 MB aan RAM. Op iets krachtigere computers kan je dan ook verwachten dat er zich geen problemen voordoen: vertragingen zul je bij het gebruik van deze omgevingen niet meteen merken.
Stap 2: de nieuwe omgeving installeren
Je nieuwe bureaubladomgeving installeren verloopt eigenlijk zoals je alle andere programma’s installeert: je vraagt aan de pakketmanager om alles voor je op te halen en te installeren. `sudo apt install`, gevolgd door de pakketnaam, zou op alle Ubuntu-installaties moeten doen wat je ervan verwacht. De pakketnamen voor de omgevingen die hier besproken werden zijn: xfce4, kde-plasma-desktop, gnome, lxde en lxqt. Je kan er ook voor kiezen om meerdere omgevingen tegelijk te installeren.
Stap 3: de nieuwe omgeving gebruiken
De nieuwe bureaubladomgeving gebruiken is niet moeilijk. Nadat de pakketten zijn geïnstalleerd, log je jezelf uit. Daarna zal je merken dat er rechtsonder op het inlogscherm een klein icoontje is bijgekomen. Klik je hierop, dan kan je kiezen in welke omgeving je terechtkomt. Daarna volstaat het om je wachtwoord in te vullen en aan te melden zoals gewoonlijk.
Stap 4: je pc opkuisen
Je hebt nu een nieuwe bureaubladomgeving geïnstalleerd. Je kan de oude programma’s laten staan indien je ze nog wil gebruiken. Als je ze niet meer gaat gebruiken en ze toch maar plaats staan in te nemen, kan je ze net zo goed verwijderen. Je kan ze op een later moment weer installeren, mocht je dat willen. De gemakkelijkste manier om je pc op deze manier op te schonen, is via het commandovenster. Om GNOME te verwijderen kan je daar `sudo apt remove gnome` ingeven, gevolgd door `sudo apt autoremove`. Het tweede commando verwijdert alle applicaties dependencies en programma’s die bij GNOME werden geïnstalleerd, mocht je dat willen. Indien je bijvoorbeeld graag ‘gedit’ als tekstverwerker gebruikt, kan je deze laatste stap overslaan. Wil je zo snel mogelijk zo veel mogelijk verwijderen? Geef dan `sudo apt purge gnome` als commando. De meeste onderdelen van je oude desktop environment kunnen op deze manier verwijderd worden. Toch kan het zijn dat er hier en daar nog een klein overblijfsel te vinden is. Dat zal je niet kunnen verwijderen zonder er extra moeite voor te doen. Wil je echt een volledig schone Linux-installatie op je systeem? Je beste optie is dan ook om Linux opnieuw te installeren. Zo kan je meteen de juiste distributie en de juiste bureaubladomgeving kiezen.
- Lees ook: Van Bash naar Zsh in Linux
