Het moederbord is het skelet, de grafische en computationele processoren het brein van je pc. Alle informatie wordt verwerkt door dat ‘brein’, maar van waar komt die informatie en waar gaat die naartoe? Om informatie op te slaan en te verwerken heeft je computer geheugen nodig. Er zijn echter twee verschillende soorten geheugen te vinden – om een werkende pc te bouwen heb je ze dan ook allebei nodig. Hier overlopen we wat er zo speciaal is aan werk- en opslaggeheugen en waarop je moet letten voor je eigen pc.
Random Access Memory
Ja, de titel van het allerlaatste Daft Punk-album verwijst naar een computeronderdeel. Random Acces Memory, RAM-geheugen en werkgeheugen zijn allemaal noemers voor hetzelfde onderdeel. Maar wat doet het nu precies? In het werkgeheugen zitten gegevens en programma’s opgeslagen die de computer op dat moment gebruikt om te draaien. Met andere woorden: elke keer als de CPU een taak probeert uit te voeren en daarvoor iets van gegevens nodig heeft, zal het die uit het RAM-geheugen gaan halen. Dat gebeurt niet ‘at random’, zoals de naam van het geheugen impliceert. Alle gegevens op het RAM-geheugen staan opgeslagen in kleine individuele geheugencellen die afzonderlijk uitgelezen en beschreven kunnen worden. Die geheugencellen staan in een matrix geordend en krijgen allemaal een adres, waardoor de gegevensoverdracht soepel kan verlopen. In sommige gevallen loopt die snelheid zelfs op tot 8.700 MHz – 8.700 miljoen keer per seconde. Laat dat nu net het grote voordeel zijn van RAM-geheugen. Zulke snelheden zijn wel enkel mogelijk dankzij het tijdelijke karakter van het werkgeheugen. Het gaat om ‘volatiele opslag’, wat wil zeggen dat alle gegevens weg zijn eenmaal de computer wordt uitgeschakeld en er geen stroom meer naar het onderdeel stroomt. Dat is ook waarom je naast het werkgeheugen opslaggeheugen moet voorzien. Hoeveel RAM-geheugen je pc nodig heeft en hoe snel (of duur) dat moet zijn, hangt af van het gebruik van de pc. Worden er veel games gespeeld op de computer? Dan zou 16 GB genoeg moeten zijn voor de games die je vandaag kan spelen. Voor de games van morgen kijk je best naar 32 GB. Voor huis-, tuin- en keukengebruik volstaat 8 GB, al kunnen sommige browsers daar nogal gretig gebruik van maken. Eenmaal het RAM-geheugen vol zit, maakt Windows gebruik van ‘virtueel geheugen’ dat zich op het opslaggeheugen bevindt – en dat is merkbaar trager. Let wel: de cijfers die hier genoemd worden zijn totalen. Voor de beste prestaties koop je steeds twee dezelfde RAM-‘sticks’.
Double Data Rate 5?
‘Double Data Rate’ wil zeggen dat het RAM-geheugen een interne klok heeft die bepaalt wanneer schrijf/lees-cyclussen van start gaan. Hierbij wordt gewerkt met generaties, waarvan de vijfde momenteel de snelste is. Dat wil echter niet zeggen dat je zomaar DDR5-geheugen moet kopen. Het type dat je nodig hebt, zal afhankelijk zijn van de CPU en het moederbord. Lees dus goed de handleiding of specificaties van het moederbord na, zodat je zeker weet dat alles compatibel is. Als je de verkeerde sticks oppikt, zullen ze niet in het moederbord passen. Er zijn ook de verschillende ‘DIMM’s’, of de formaten die een RAM-stick kan hebben. Voor je desktopcomputer heb je het DIMM-formaat. SODIMM is veel kleiner, heeft minder pinnen en dient vooral om in laptops te gebruiken. ‘EC’ of ‘ECC’ is nog zo’n afkorting die je vaak zal zien terugkomen. De afkorting verwijst naar een module voor foutcontrole die op sommige RAM-sticks aanwezig is. Die functie is vooral nuttig voor serieuzere workstations en servers – absoluut geen must voor je eigen thuiscomputer, dus.
Opslaggeheugen
De gegevens waarmee je als gebruiker iets kan doen, staan natuurlijk allemaal opgeslagen in het opslaggeheugen. Op de harde ‘schijf’ van de computer, al komen er tegenwoordig geen schijven meer aan te pas. Wil je graag dat je pc snel opstart en werkt? Dan gebruik je best een M.2 SSD om het besturingssysteem en alle belangrijke programma’s op te installeren. Daarna kan je de opslag uitbreiden met eventueel meer M.2 SSD’s, klassieke 2.5”-SSD’s of zelfs ouderwetse HDD’s. De tragere harde schijven bieden vandaag namelijk de goedkoopste gigabytes, al moet je het geluid er dan wel bij nemen. Om te bepalen hoe snel een drive is, kijk je naar de lees- en schrijfsnelheid ervan. Hoe snel die voor jouw pc moet zijn? Voor de meest vlotte Windows-ervaring is het aangeraden om een snelle M.2-schijf aan te schaffen, maar dat hoeft niet van de meest nieuwe soort te zijn. Een degelijke PCIe 4-drive is meer dan snel genoeg voor je besturingssysteem. Let er vooral op welke PCIe-standaard je moederbord ondersteunt. Anders dan bij RAM-geheugen kan het echter geen kwaad om een PCIe 4.0-schijf te gebruiken op een PCIe 5.0-moederbord of omgekeerd. Je snelheid zal dan wel beperkt worden door het traagste onderdeel. Is er plek uitgespaard in je computercase voor een 2.5”-drive? Dan kan je de opslag uitbreiden met een reguliere SSD. HDD’s zijn enkel aangeraden als je wat kosten probeert uit te sparen of echt massa’s opslag nodig hebt.
Het beste RAM voor je pc
G.Skill 8 GB DDR4-2666
Zo goed als alles wat er over RAM-sticks te weten is, valt af te lezen van de productnaam. Hier gaat het om een DDR 4-stickje van 8 GB, dat een maximumsnelheid van 2.666 MHz biedt. Dat klinkt redelijk snel, maar is verre van wat je van DDR4-geheugen kan verwachten. Waarom je dan voor deze trage stick zou gaan? Hij is spotgoedkoop en daarom ideaal voor wie niet te veel geld wil geven. Wel is het best om meteen twee sticks aan te schaffen, om een totaal van 16 GB te halen. DDR4-sticks worden namelijk best in paren van twee geïnstalleerd: moederborden hebben tegenwoordig namelijk twee geheugenkanalen. Op die manier kan je daar optimaal gebruik van maken.
Adviesprijs: 17,99 euro – www.gskill.com
Eigenschappen: spotgoedkoop, DDR4, niet de snelste.
Corsair Vengeance 32 GB DDR4-3600 Kit
Ga je voor een iets serieuzere pc? Dan is het geen slecht idee om voor iets meer en iets sneller RAM-geheugen gaan. De lichtshow op de RAM-sticks biedt enkel esthetische meerwaarde en doet geen afbreuk aan de prestaties van het werkgeheugen. Bovendien is er ook niet echt een meerprijs meer aan verbonden en is het vaak zelf het makkelijkst beschikbaar. Tijdens het shoppen zal je ongetwijfeld nog snellere DDR4-geheugensticks zien – de vraag is echter of je daar iets aan hebt. In veel gevallen ondersteunen moederborden geen sneller geheugen dan DDR4-3600. Heb je nood aan nog meer geheugen? Upgrade dan meteen naar 64 GB werkgeheugen door 2 kits te gebruiken.
Adviesprijs: 102,90 euro – www.corsair.com
Eigenschappen: Twee RAM-sticks, snel, ledlicht.
Kingston FURY 16 GB DDR5-5200
DDR5 is de allernieuwste standaard voor werkgeheugen. Koos je voor de nieuwste AMD-processors of een nieuwe Intel-processor en een DDR5-moederbord? Dan ben je gebonden aan de keuze voor iets duurder RAM-geheugen. Daarvoor krijg je wel echt hele snelle RAM-sticks: met een snelheid van 4800 MHz doet DDR5 de vorige generatie in het stof bijten. Dat merk je ook echt aan de prestaties van je pc als die vaak zware taken moet uitvoeren. Wie een DDR5-build bouwt, kan gerust verder met 1 RAM-stickje: elke DDR5-stick maakt namelijk gebruik van twee geheugenkanalen. Je hoeft dus geen meerdere sticks in het systeem te steken, al kan dat wel een prijsvriendelijke manier zijn om het werkgeheugen te vergroten.
Adviesprijs: 59,90 euro – www.kingston.com
Eigenschappen: relatief goedkoop, enkele stick, DDR5.
G.Skill Ripjaw S5 32 GB DDR5-6000 Kit
Dat het RAM-geheugen sneller wordt, wil overigens niet zeggen dat je er minder van nodig hebt. Ook de processor wordt immers sneller, waardoor die sneller aan meer gegevens moet kunnen geraken. Indien je de mogelijkheid hebt, is het altijd een goed idee om sticks in een kit te kopen. Hoewel het strikt genomen niet nodig is om iets of wat deftige resultaten uit een enkele stick te halen, presteren twee sticks toch nog altijd beter. Dat de twee RAM-sticks op hetzelfde moment geproduceerd werden, kan helpen de verschillen tussen individuele sticks te verkleinen – zo bots je niet op onverwachte problemen. Met 32 GB van het snelste DDR5-geheugen dat op het moment te krijgen is, ben je er in ieder geval zeker van dat de pc alles kan draaien.
Adviesprijs: 119,90 euro – www.gskill.com
Eigenschappen: Supersnel, kit van 2 sticks, DDR5.
Het beste opslaggeheugen
Samsung 980 Pro, 1 TB SSD
Deze Samsung-drive is een uitstekende keuze om als bootschijf te gebruiken. Met lees- en schrijfsnelheden van respectievelijk 7.000 en 5.000 MB/s zijn Windows en al je programma’s in een mum van tijd ingeladen. Dit type schijf (M.2) installeer je bovendien rechtstreeks op het moederbord, waardoor het ook in de kleinste pc-kast gebruikt kan worden. Met een opslagcapaciteit van 1 TB zal het bovendien wel even duren voordat je nood heb aan een uitbreiding. Samsung biedt bovendien zijn Magician-software aan om de schijf up-to-date en gezond te houden. Op die manier ben je er zeker van dat de pc het niet zomaar begeeft dankzij een schijffout.
Adviesprijs: 99,90 euro – www.samsung.com
Eigenschappen: Supersnelle drive, Magician-software, makkelijke installatie.
Kingston A400 480 GB SSD
Deze SSD is met een leessnelheid van 500 MB/s en een schrijfsnelheid van 450 MB/s absoluut niet de snelste. Met 480 GB is de A400 ook zeker niet de grootste SSD. Wel is het een goedkope manier om een aantal extra gigabytes in het systeem te steken. Wie zijn belangrijke documenten en besturingssysteem graag op aparte schijven houdt, heeft daar niet noodzakelijk veel opslagruimte of snelle transfers voor nodig. Wie toch wat meer opslagruimte nodig denkt te hebben, investeert wel best in een grotere harde schijf.
Adviesprijs: 25,99 euro – www.kingston.com
Eigenschappen: kleine harde schijf, heel goedkoop, traag.
Samsung 870 QVO 8 TB SSD
Wie niet zoveel bestanden opslaat, maar er bijvoorbeeld wel een hele fotobibliotheek op nahoudt, wil liefst ruimte genoeg voor al die kiekjes. Videobestanden en beelden in hoge kwaliteit nemen echter bijzonder veel plek in beslag. Om niet steeds extra gigabytes bij te moeten halen, kan je daarom meteen een SSD van 8 TB in het systeem steken. Met een schrijfsnelheid van 530 MB/s kan je alle media zonder problemen naar de schijf verplaatsen, zonder al te lang te moeten wachten. Dankzij een leessnelheid van 560 MB/s kan je de foto’s en beelden ook gemakkelijk bekijken, zonder dat je moet wachten voor ze ingeladen zijn. Met 8 TB aan opslag is de kans bovendien klein dat je ooit nog plek tekort komt.
Adviesprijs: 439 euro – www.samsung.com
Eigenschappen: relatief snel, grote SSD.
