AI voor smartphones: de revolutie die we nodig hebben?

Smartphonemerken lijken wel fabrikanten van eenheidsworst: échte innovatie blijft al jaren uit. AI is de nieuwste revolutie die de branche moet aanwakkeren. De vraag is echter of dat voldoende is om consumenten weer naar de winkels te lokken. 

“‘Veilig is heilig’ staat er waarschijnlijk op de tegeltjes in de toiletten van de gemiddelde smartphonefabrikant.” 

Elk kwartaal verschijnen er vanuit onderzoeksbureaus, zoals Canalys en IDC, rapporten over de smartphoneverkopen. Jarenlang kon het niet op; de groei van de smartphonemarkt leek even geen plafond te hebben. Na de coronacrisis en de daaropvolgende economische instabiliteit door geopolitieke invloeden, lijkt dat plafond nu alsnog bereikt. 2023 was geen al te best jaar voor smartphonefabrikanten. Zeker in Europa kregen ze rake klappen, met dalingen tot 15 procent. Toch blijft de daling niet enkel beperkt tot de EU. Ook in de VS hielden consumenten de hand op de knip. In het tweede kwartaal van 2023 daalde de smartphoneverkopen in de VS bijvoorbeeld met 22 procent. Hoewel vaak wordt gewezen op geopolitieke instabiliteit en economische terughoudendheid, is er mogelijk meer aan de hand. Tijd voor een analyse. 

Plafond al langer bereikt 

In de eerste plaats moeten we zeggen dat fabrikanten al langer tegen de limieten aanlopen. Statista meldt dat het werkelijke verkoopplafond al in 2018 bereikt werd. Toen verkochten fabrikanten ongeveer 1.566 miljard smartphones. In de jaren die volgden is dit getal geleidelijk aan gedaald, met coronajaar 2020 als dieptepunt. Na 2020 is de verkoop wel weer licht gestegen, maar het niveau van daarvoor wordt ‘onbereikbaar’ geacht. Dit kan o.a. gelinkt worden aan het zogeheten saturatiepunt. Als dat peil bereikt wordt, bezit bijna iedere volwassene een smartphone. Tegen welk percentage je kan spreken van saturatie, staat wel ter discussie. Over het algemeen is dat bij een percentage van rond de 90 procent. Dan zal de markt die niet (snel) groeien. In België is dat punt al bereikt. Het Centrum voor Informatie over de Media (CIM) becijferde dat 91,2 procent van de huishoudens anno 2023 een smartphone in huis heeft. Van de resterende 8,8 procent wordt meestal aangenomen dat ze wel een GSM bezitten, maar geen smartphone. Het gaat dan veelal om oudere inwoners die geen behoefte hebben aan een slimme telefoon.

In het Verenigd Koninkrijk zijn ze zelfs nog iets verder: daar bezit intussen 94 procent een smartphone. Het saturatiepunt kan ook direct gelinkt worden aan dalende smartphoneverkopen. Een smartphone wordt immers over een langere periode gebruikt. Wie net een nieuwe smartphone kocht, gebruikt die meestal enkele jaren. Hoelang een toestel gebruikt wordt, is ook een factor in het verkoopplafond. Juist die gebruiksduur lijkt stilaan toe te nemen, tot gemiddeld 4,2 jaar, zo wees een onderzoek van de Amerikaanse Consumer Technology Association in 2020 uit. Fnac Darty, uitbater van onder meer het gelijknamige Fnac en Vanden Borre, hield een vergelijkbaar onderzoek in de EU en kwam uit op een gemiddelde van drie jaar. Eerder zou een smartphonegebruiker al na iets meer dan twee jaar naar de elektronicawinkel rennen. Voor het kopen van nieuwe smartphones worden verschillende redenen opgegeven. Dat de software niet meer geüpdatet wordt, is één reden. Wat ook meespeelt, is dat hardware na verloop van tijd ‘trager’ begint aan te voelen. Apps worden doorheen de tijd simpelweg zwaarder en vooral instaptoestellen zijn daar vaker niet dan wel tegen opgewassen. 

Meer software-updates 

De laatste jaren zien we echter wel wat verschuivingen. Om te beginnen bij de software-updates. Vooral instapmodellen kregen voordien te maken met zeer beperkte ondersteuning. Eén grote Android-upgrade was vaak het enige dat je kreeg, samen met enkele kleine beveiligingspatches. Inmiddels krijgen zelfs budgettelefoons als de Galaxy A1X-modellen van Samsung tot vier jaar ondersteuning, inclusief nieuwe Android-versies. Dit voorkomt problemen met apps die na verloop van tijd stoppen met werken omdat ze een nieuwe versie van Android nodig hebben. Ook helpt de langere ondersteuningsduur beveiligingsperikelen de wereld uit. Ernstige beveiligingsproblemen worden in de ondersteuningsperiode verholpen. Een nieuwe telefoon kopen omdat je oude telefoon ‘onveilig’ is, hoeft in dat geval dus niet meer. Zoals gezegd worden smartphones ook sneller. Dit is nodig om software-evoluties bij te benen en daar houden merken ook rekening mee als ze een telefoon ontwerpen. Ook bij de laatste software-update zou het toestel nog bruikbaar en relatief vlot moeten zijn. Dat merk je in het budgetssegment, maar ook zeker in de markt van high-endtelefoons. Onze Motorola Edge+ uit 2020 voelt vandaag nog bijna even vlot aan als op de dag dat we hem kochten. Dat terwijl de gebruikte chipset, de Snapdragon 865, inmiddels vier generaties oud is.

Datzelfde merken we op onze Pixel 6 Pro, die op de Tensor G1 uit 2021 draait. Hoewel we dat tegenwoordig van onze telefoons verwachten, is dat een lange tijd zeker niet het geval geweest. Samsungs Galaxy S2 was nooit een snelheidsmonster en twee jaar na de lancering liep niet alleen de ondersteuning af: ook de prestaties lieten het merkbaar afweten. Dat heeft te maken met hardware-evolutie, maar ook zeker met evolutie op softwarevlak. Zowel Android als iOS kan je intussen wel beschouwen als volwassen platformen. Hierdoor wijzigen de prestatievereisten nog nauwelijks tussen de nieuwe OS-versies. Aanvullende functies als AI vragen dan wel om aanvullende hardware. Telefoons die daarvoor niet zijn uitgerust, krijgen zulke functies dan niet of worden daarin beperkt. Dat de intergenerationele wijzigingen zo beperkt zijn, is dan weer een reden voor gebruikers om hun huidige telefoon te houden. Wat is dan immers nog de reden voor een nieuwe smartphone? 

Eenheidsworst 

In de smartphonesector blijft innovatie grotendeels uit. Het gevolg? Eenheidsworst. Welke reden heeft de consument dan nog om te upgraden? Van de ene op de andere generatie zijn smartphones nauwelijks anders of beter. Chipfabrikanten steken graag van wal met grafieken in de aard van “20 tot 30 procent betere prestaties”. De vraag is echter: wat merk je daarvan? En het antwoord is waarschijnlijk “vrij weinig”. Tenzij je al vier of vijf jaar doet met je huidige smartphone, is dat alvast geen reden om te upgraden. Camera’s vormen eveneens geen directe reden om de nieuwste smartphone in huis te halen. Ze worden wel steeds beter, maar ook dat lijkt vaker een race over wie het hoogste aantal megapixels in zijn smartphone kan steken.

Is de batterijduur dan de reden om een nieuwe smartphone te kopen? Nee, het is immers veel goedkoper om de batterij van je huidige smartphone te vervangen. Dan doe je weer net zo lang met één lading als toen je de telefoon kocht. Eenheidsworst zie je al lang niet meer alleen tussen modellen van één fabrikant. Kijk maar eens rond in de elektronicawinkels bij je in de buurt: alle telefoons lijken op elkaar en de specificaties zullen nooit veel verschillen. Fabrikanten zijn als de dood om iets nieuws uit te proberen dat niet aanslaat. ‘Veilig is heilig’ staat er waarschijnlijk op de tegeltjes in de toiletten van een gemiddelde smartphonefabriek. Motorola, OnePlus en Samsung durven wel eens iets anders uit te proberen met vouwbare telefoons, maar dat is eigenlijk een druppel op een hete plaat. Zeker omdat die toestellen voor de meeste consumenten simpelweg onbereikbaar zijn door de prijskaartjes van ver boven de 1.000 euro. 

De toekomst is AI 

Zolang smartphonefabrikanten nauwelijks meerwaarde kunnen bieden, zal de smartphonemarkt blijven stagneren. De nodige stimulans om een smartphone te kopen is er simpelweg niet in een markt waarin alle toestellen ‘gelijk’ zijn. Wat die stimulans is, zal de toekomst moeten uitwijzen. Fabrikanten hebben hun hoop gevestigd op AI. Fabrikanten staan te drummen om een plekje vooraan. Google was een van de eerste merken die de AI-sprong maakte, met de Pixel 8-serie. Samsung en Motorola volgden en zelfs Apple lijkt vaart te maken met AI. Of de consument ook werkelijk vraagt om een AI-gedreven smartphone? Dat zal mettertijd moeten blijken. Momenteel is het aanbod van AI-functies vaak beperkt tot een achtergrondgenerator en OCR-functies. Dat is niet bepaald een reden om direct een nieuw toestel te kopen, als je het ons vraagt. De AI-ontwikkeling gaat echter razendsnel en je kan er zeker van zijn dat je volgende (high-end) telefoon AI ingebouwd heeft. 

Opkomst van refurbished 

Een refurbished smartphone kopen, wordt steeds vaker een valabele optie. Dat we een ‘innovatiestop’ hebben bereikt, merk je ook aan de sterke opkomst van gereviseerde smartphones. Onderzoeksbureau CCS Insight spreekt over een groei van 14 procent in tijden dat de verkoop van nieuwe telefoons met 2 procent is afgenomen. De markt was in het eerste kwartaal van 2023 goed voor een omzet van 13,3 miljard dollar. Wat opvalt is dat die markt wordt overspoeld door iPhones. Samsung-telefoons en toestellen van andere merken zijn juist nauwelijks in trek op de markt van tweedehandssmartphones. Niet heel gek, als je erover nadenkt: het voordeel dat je krijgt is bij die toestellen simpelweg, door de lagere startprijzen, een stuk beperkter. Dat terwijl je de duurste iPhones voor honderden euro’s minder kan oppikken als refurbished exemplaar. Smartphonefabrikanten zullen zich de komende jaren opnieuw moeten bewijzen aan de consumenten. Vlotte updates en snellere hardware trekken hen niet over de streep. Almaar hogere prijzen helpen daar ook niet bij. Mogelijk is AI, en alles wat dit mogelijk gaat maken, wat ze nodig hebben. Een goedkopere foldable is ook welkom. Tot die tijd zal het fabrikanten maar nauwelijks lukken om consumenten in verzadigde markten naar zich toe te trekken. Eigenlijk is dat nog niet eens zo’n slechte zaak: elke telefoon die we niet hoeven te produceren, is 80 kg CO2-uitstoot minder, aldus Deloitte.