De mens heeft een dubbelzinnige relatie met technologie. Enerzijds helpt technologie onze levensomstandigheden verbeteren en maakt het zaken mogelijk die voordien onvoorstelbaar waren. Wie had er voor 1969 ooit gedacht dat er mensen op de maan zouden wandelen? Of recenter: wie had ooit gedacht dat we met een computerprogramma als ChatGPT zouden kunnen converseren? De laatste honderd jaar verliep de technologische voortuitgang met grote sprongen, maar die werd lang niet altijd positief onthaald. In het hoofd van schrijvers en filmmakers leven die zorgen over technologie een eigen leven, om daarna als boek of film tot bij het publiek te geraken. Grote thema’s en vragen dus, maar vooral ijzersterk entertainment. Daarvan waren ze ook overtuigd bij de Academy Awards: zo goed als elke film in deze lijst wist een of meerdere Oscarnominaties in de wacht te slepen. De meeste films verzilverden die nominatie probleemloos. Met andere woorden: kijkplezier gegarandeerd. Dit zijn de beste Oscarfilms rond technologie.
Terminator
T-800 Cyberdyne Systems Model 01, beter gekend als de Terminator, kwam in 1984 voor het eerst op het scherm. Ondertussen verschenen er maar liefst 6 films in de serie, die door tijdreizen en allerlei paradoxen een flink kluwen om te ontwarren is geworden. Het verhaal in alle zes de films draait rond Skynet, een computernetwerk dat ontwikkeld werd voor oorlogsdoeleinden. Skynet wordt echter zelfbewust en ontspoort daardoor drastisch: plots verklaart het netwerk de complete oorlog aan de mensheid en probeert het iedereen uit te roeien. Om het menselijk verzet de kop in te drukken wordt cyborg T-800, in een beroemde vertolking door Arnold Schwarzenegger, terug de tijd in gestuurd om verzetsleider John Connor een kopje kleiner te maken. Dat blijkt moeilijker dan gedacht – en leuker om naar te kijken dan verwacht.
Her
Onze relatie met artificiële intelligentie is erg dubbelzinnig: enerzijds worden we er door gefascineerd, terwijl het ons toch enigszins afschrikt. Heeft die AI echter de stem van Scarlett Johansson, dan gooien we alle twijfels uit het raam: kom hier met die virtuele assistent! Alleen kan zo’n virtuele assistent nogal nare gevolgen hebben voor je persoonlijke leven als je er te afhankelijk van bent. Het verhaal van Theodore Twombly (Joaquin Phoenix) in Her spreekt hier tot de verbeelding: de professionele brievenschrijver wordt namelijk verliefd op de stem in zijn hoofd, die zichzelf Samantha noemt. Voor zijn relaties in de echte wereld werkt dat niet bepaald bevorderend – voor een uitstekende film gelukkig wel.
2001: A Space Odyssey
Tegenwoordig hebben we allemaal een computer in onze broekzak zitten die even sterk is als het model waarmee de Apollo 11 naar de ruimte werd gestuurd. In 1968, een jaar voor de maanlanding en terwijl Stanley Kubrick aan 2001: A Space Odyssey werkte, was dat even anders. Toen leek het nog mogelijk dat we in 2001 door supercomputers begeleide ruimtevluchten zouden ondernemen. Ondertussen weten we beter: zelfbewuste supercomputers zoals HAL 9000 en expedities naar Jupiter zijn ook nu nog toekomstmuziek – en dat is maar goed ook. Of je nu kijkt om de discussies tussen supercomputer en mens te volgen of om te genieten van een wetenschappelijk accurate weergave van een reis naar Jupiter, deze zwerftocht door de ruimte weet je vast te bekoren. Of tenminste: zolang het computersysteem naar je wil luisteren.
Ex Machina
Bij het winnen van een wedstrijd hoort steevast een prijs. Dat geldt ook voor Caleb, een ontwikkelaar bij een internetzoekmachine: na een interne competitie bij het zoekmachinebedrijf waarvoor hij werkt, mag hij een weekendje uitblazen op het verblijf van zijn baas. Daar maakt hij kennis met het zijproject van zijn werkgever, die in zijn vrije tijd sleutelt aan verschillende vrouwenrobots. Tijdens het ‘weekendje vrij’ dat Caleb gewonnen heeft, wordt hij door eigenlijk ingezet om het hobbyproject van zijn baas aan de Turingtest te toetsen. Alleen: aan Ava, het nieuwste paradepaardje onder de vrouwenrobots, valt duidelijk te zien dat ze geen echte mens is. Desondanks wekt de machine toch de indruk dat er menselijke gevoelens achter zitten – en die weet de film bij ons ook te kweken.
Blade Runner
Waar ligt de grens tussen mens en machine? In Do Androids Dream of Electric Sheep stelt Philip K. Dick zich exact die vraag. Voor wie niet graag leest of gewoon liever film kijkt is er ook de verfilming met Harrison Ford en Rutger Hauer in de hoofdrollen. Blade Runner is inmiddels een echte cultfilm, die iedereen gezien moet hebben. Ford kruipt in de huid van Rick Deckard, een blade runner die hoogontwikkelde androïden moet opsporen en vernietigen – in de film heet het dat hij ze ‘met pensioen stuurt’. Tijdens zijn jacht op de mensachtige robots komt hij echter één exemplaar tegen dat hem doet twijfelen aan zijn taak. Een tip: ga op zoek naar de Director’s Cut of Final Cut van deze film. Het einde verschilt namelijk grondig ten opzichte van de bioscoopversie.
The Social Network
Facebook mag dan wel van naam veranderd zijn en intussen Meta heten, toch zullen Marc Zuckerberg en zijn ‘bedrijfje’ als wereldveranderend de geschiedenis ingaan. Wie heeft er vandaag de dag geen Facebook- of Instagramaccount en stuurde nog nooit een bericht via WhatsApp? De metaverse mag dan nog niet voor iedereen weggelegd zijn, het bedrijf dat voorheen als Facebook gekend werd is waanzinnig invloedrijk. Over die opgang en de problemen die daarmee gepaard gaan maakte David Fincher deze verfilming van Zuckerbergs leven. Over het waarheidsgehalte van deze docudrama werd al vaker gediscussieerd: niet op elk punt zou de film even accuraat zijn. Toch weet Fincher, ondersteund door onder anderen Jesse Eisenberg, Andrew Garfield en Justin Timberlake, een enorm sterke film neer te zetten.
Ready Player One
Een aantal Clickx-nummers geleden raadden we al eens het boek Ready Player One van Ernest Cline aan. Het boek en de gelijknamige film, geregisseerd door Steven Spielberg, spelen zich af in het jaar 2044. Op dat moment is het op aarde niet bepaald aangenaam vertoeven: na een algehele recessie leven de mensen in armoede en geraken ze maar moeilijk aan voedsel. Om toch enigszins te ontsnappen aan die alledaagse realiteit zoeken veel mensen hun toevlucht in OASIS, een virtuele wereld waarin een MMORPG aan de gang is. In die game valt een grote prijs te winnen, maar dat is niet zonder gevaar. Al snel leeft hoofdpersonage zowel in de virtuele als de echte wereld in constant gevaar. Om daaraan te ontsnappen is er geen andere keuze mogelijk dan om samen te werken met de andere spelers van het spel.
Tron
Toen regisseur Steven Lisberger voor het eerst het spelletje Pong voor het eerst onder zijn neus krijg, werd hij zodanig geïnspireerd dat hij aan Tron begon te schrijven. In de film uit 1982 probeert Kevin Flynn, gespeeld door Jeff Bridges, een game te hacken. De game die hij probeert te hacken heeft hij zelf ontworpen, maar werd daarna gestolen door een van zijn collega’s. In een poging om al hackend zijn auteurschap van het computerspel te bewijzen geraakt Flynn echter in de computer gevangen. Daar moet hij het opnemen tegen het Master Control Program, dat de controle volledig heeft overgenomen. Om de touwtjes terug in handen te krijgen en uit de computer te ontsnappen moet de ontwikkelaar zijn leven op het spel zetten. Zijn vrijheid kan hij enkel terugwinnen door mee te spelen in de games die hij zelf ontwikkeld heeft.
The Matrix
Neem je de rode pil of de blauwe pil? De originele Matrix-trilogie speelt sterk in op vragen die vandaag nog spelen: hoe moeten we omgaan met artificiële intelligentie? In een wereld waarin alles digitaal is, wat is nog echt? De film met Keanu Reeves in de hoofdrol speelt zich om die reden af in een simulatie – de matrix – die gecontroleerd wordt door een vorm van artificiële intelligentie. In de echte wereld wordt de mensheid in slaap gehouden en dient ze als energiebron voor de allesomvattende AI. De film zit bovendien boordevol indrukwekkende actiescènes en dialogen die jaren later nog steeds op internet circuleren. Voor wie niet genoeg kan krijgen van de originele trilogie is er ook een nieuwere Matrix-film uit 2021 – opnieuw met Keanu Reeves als Neo in de hoofdrol. Hoe dan ook: elke filmliefhebber moet de iconische Matrix-films minstens één keer gezien hebben.
