Hoe weet je zeker of je pc geïnfecteerd is met een virus? En wat doe je eraan wanneer het zover is? Veel computergebruikers gaan ervan uit dat een pc die traag werkt, geïnfecteerd is, terwijl ze geen twee keer nadenken wanneer hun computer wel vlot bolt. Het ene heeft echter niet noodzakelijk iets met het andere te maken. In deze gids onderzoeken we de gezondheid van je computer. We duwen je systeem door de virtuele CAT-scanner op zoek naar infecties.
Ben je wel besmet?
Je computer is traag, gedraagt zich vreemd of reageert slecht. Dat kan gebeuren, en een virus kan aan de basis liggen. Meer wel dan niet zijn dergelijke symptomen echter het gevolg van onderhoudsproblemen. Je computer slaagt er niet altijd in zichzelf in topvorm te houden, en als jij niet tussenbeide komt, leidt dat tot problemen. Noem het gerust een computerburn-out.
Een goed onderhouden computer doet wonderen voor de prestaties, maar is ook veel gezonder. Een proper systeem kan je immers veel beter onderhouden en eventueel genezen dan een computer vol met obscure rommel. Voor we aan het antiviruswerk beginnen raad ik je aan om even een check-up van je systeem te doen.
Overbodige programma’s
Een slecht onderhouden computer kan om meerdere redenen traag zijn. Een overvloed aan geïnstalleerde programma’s of spellen die je al lang niet meer gebruikt, zijn daar één van. Kijk dus eerst en vooral eens naar wat er allemaal op je computer staat, en aarzel niet om verdachte programma’s te verwijderen. Om de lijst met geïnstalleerde programma’s te zien, ga je eerst via Start naar Instellingen. Selecteer daar Systeem en ga naar Apps en onderdelen. Je krijgt nu een lijst te zien met alle geïnstalleerde programma’s. Je ziet er hoe veel plaats ze innemen, wanneer je ze installeerde, en je kan ze meteen ook verwijderen. Klik daartoe op een app en selecteer Verwijderen.
Doorblader de lijst op zoek naar programma’s die je niet meer gebruikt en wees tevens alert voor software die er verdacht uitziet. Misschien is het virus waarnaar je op zoek bent niets meer dan een vervelend programma dat je per ongeluk mee installeerde na de download van een gratis tooltje. Veel gratis programma’s proberen je subtiel te misleiden, zodat je extra software installeert. Daarvan halen ze hun inkomsten. Dergelijke software is niet noodzakelijk schadelijk, maar heeft geen plaats op een gezonde computer.
Opstartmenu
Na het doorlopen van de geïnstalleerde programma’s is het tijd om eens te kijken wat er allemaal mee opstart wanneer je je pc inschakelt. Ook hier kunnen ongewenste programma’s zich schuilhouden. Ze starten dan automatisch mee op met Windows en vertragen zo je systeem. Ook legitieme programma’s durven dat trouwens doen. iTunes is een notoir voorbeeld: de software vindt zichzelf zo belangrijk dat hij zich gedeeltelijk in het geheugen laadt wanneer je pc start. Resultaat: alles gaat trager.
Klik rechts op de taakbalk onderaan en selecteer Taakbeheer. Klink nu links onderaan het venster op Meer details. Er verschijnen een heleboel tabs. Kies voor de tab Opstarten. Hier zie je een lijst met alle software die zich even belangrijk acht als Windows en automatisch mee opstart. Onder Status zie je waarschijnlijk Ingeschakeld. Klik rechts op een programma en kies Uitschakelen om ervoor te zorgen dat het programma niet meer van bij het begin mee opstart. De applicaties blijven in de lijst staan en kunnen te allen tijde weer ingeschakeld worden. Je kan hier in principe niets verkeerd doen, al kan het wel handig zijn om programma’s te laten staan die je elke dag gebruikt.
Als het goed is, zie je software zoals je antivirus of misschien Dropbox in de lijst staan, samen met een heleboel software die je systeem alleen maar zal vertragen. Schakel gerust alles (op de antivirus na) uit, je kan niets verkeerd doen, en als de lijst erg gevuld is, zal je computer na het heropstarten merkbaar beter werken.
Defragmentatie
Heb je een harde schijf, dan kan fragmentatie de oorzaak zijn van het vreemde gedrag van je computer. Niet alleen vertraagt een gefragmenteerde schijf je systeem, in vergevorderde gevallen kan de computer zelfs vreemde stoten uithalen die de aanwezigheid van een virus doen vermoeden. Fragmentatie is een gevolg van de manier waarop je pc werkt: bestanden worden weggeschreven op de harde schijf waar er plaats is. In de praktijk wil dat zeggen dat je Word-bestandje in drie verschillende stukken gesplitst op drie verschillende plaatsen op de schijf kan staan. Dat kan met alle bestanden gebeuren, zodat Windows telkens de hele schijf af moet zoeken om een bestand te gebruiken.
De oplossing: defragmentatie. Alle bestanden worden daarmee netjes in één geheel bij elkaar gezet. Het proces kan even duren, maar heeft het potentieel kuren te verhelpen en je pc significant te versnellen. Om de harde schijf van je computer te defragmenteren ga je via Verkenner naar Deze pc. Klik nu rechts op de C-schijf en selecteer Eigenschappen. Onder de tab Extra schuilt de optie Station optimaliseren en defragmenteren. Je kan ook een programma zoals O&O Defrag downloaden om je schijf in topconditie te houden. Let wel op: SSD’s werken anders als harde schijven. Defragmenteer ze nooit; je maakt de bestanden en misschien zelfs je Windowsinstallatie ermee kapot.
Fouten en register
Boven de optie Optimaliseren vind je trouwens meteen de functie Controleren. Daarmee scan je je schijf op eventuele fouten. Ook dat is een goed idee wanneer je systeem vreemd gedrag vertoont.
De juiste wapens
Ben je 100 procent zeker van de aanwezigheid van een virus op je pc, of is je systeem schoon maar gedraagt het zich toch nog vreemd? Dan is het tijd om ten strijde te trekken. De eerste verdedigingslinie is steevast het antivirusprogramma. Misschien betaal je wel voor McAffee, Norton of Kaspersky. Voer dan alvast een scan van je hele systeem uit. De kans bestaat natuurlijk dat je vertrouwt op de ingebouwde antivirusbescherming van Windows zelf, en die volstaat zelden.
Een antivirusprogramma hoeft niet duur te zijn. Integendeel: er bestaan enkele uitstekende gratis opties. Ik licht er vijf uit.
Sophos Home Antivirus
Mijn persoonlijke favoriet is Sophos Home Antivirus. Het antivirusprogramma werkt anders dan je misschien gewend bent. In tegenstelling tot de meeste software beheer je dit programma online via de cloud. Op je computer draait enkel het scan-gedeelte. Dat is bovendien erg discreet en valt je niet constant lastig met de vraag te updaten of met alarmen over bestanden waar niets mis mee is.
Sophos Home is een product van het bedrijf Sophos. Dat specialiseert zich in antivirusbescherming voor grote bedrijven. De thuisversie is volledig gratis en maakt gebruik van dezelfde bescherming waar bedrijven, die veel betalen, van genieten. Sophos Home bestaat om Sophos naambekendheid te geven, en dat is leuk voor ons. We krijgen zo een uitstekende gratis bescherming zonder adder onder het gras.
Je downloadt het gratis programma via home.sophos.com. Van daaruit maak je meteen ook een account aan die je zal gebruiken om het programma te beheren. Je kan meerdere computers aan één account koppelen en zo de antivirusbeveiliging van je hele gezin onder één dak plaatsen. Je kan de software bovendien vanop afstand beheren. Ideaal wanneer je Sophos op de pc van een minder computergezind familielid plaatste. Zo hoef je niet ter plekke te gaan om een probleem op te lossen.
Avast Free Antivirus
Avast is een voor de hand liggende keuze voor een antivirusprogramma. De software werkt wel zoals je gewend bent van een antivirustool, wat wil zeggen dat Avast wel erg graag wilt dat je de betalende versie koopt. Let tijdens de installatie dus op, zodat je zeker de gewone gratis editie op je systeem plaatst.
De meeste onafhankelijke tests van gratis antivirussoftware zijn vol lof over Avast. De bescherming komt vaak als beste uit dergelijke tests. Avast is in vergelijking met Sophos wel iets zwaarder voor je systeem. Zeker tragere computers zullen iets trager draaien en iets minder snel opstarten met de software geactiveerd. Dat is echter een beperkte toegift voor een uitstekende bescherming.
Avira Antivirus
Een andere uitstekende gratis tool is Avira Free Antivirus. Ook dit programma werkt via de cloud, maar niet alleen voor management. Avira blijft op de hoogte van wat installaties op andere computers meemaken, en gebruikt die kennis om jouw systeem veilig te houden. De software leert met andere woorden van zijn collega’s. Wanneer iemand aan de andere kant van de wereld een smerig virus tegenkomt, zal jouw Avira zich klaar houden om het af te slaan. Ook Avira scoort bijzonder goed in onafhankelijke tests.
AVG Free Antivirus (Zen)
Voor ik Sophos gebruikte, was ik een groot fan van AVG . AVG is goed voor de achterdochtige internetgebruiker. De software durft al eens een melding te veel geven, maar daar staat tegenover dat de kans wel erg klein is dat je zelf iets verkeerd doet wanneer je het programma vertrouwt. AVG heeft bovendien een kinderlijk eenvoudige gebruikersinterface.
AVG biedt in vergelijking met andere gratis antivirussuites het meest uitgebreide pakket aan. Uiteraard krijg je toegang tot systeemscans, maar de tool vergezelt je ook online en houdt je tegen wanneer je per ongeluk een geïnfecteerde website wilt openen. Ook op anti-phishingdetectie scoort dit programma goed.
Panda Free Antivirus
Ook Panda heeft een erg goede reputatie. De gratis variant van het antivirusprogramma biedt je de klassieke bescherming en staat je ook online bij met de hulp van een toolbar. Let wel op: die toolbar installeren is eventueel een goed idee, maar misschien wil je niet dat Yahoo je standaard zoekmachine wordt. Lees dus goed door de instellingen en let op wat je aanvinkt.
Wat antivirusbescherming betreft, biedt de gratis versie van Panda net hetzelfde aan als de betalende. Bovendien werkt het programma efficiënt, wat de impact op je systeem beperkt houdt.
In deel 2 van onze gids leer je andere methodes kennen om je computer virusvrij te maken.
